Kepek Nedir?
Genel olarak kafa derisinin küçük pullar halinde ciltten kopmasıyla oluşur. Bu ciltten kopan pullar saçların arasında veya omuzlara dökülerek görünür hale gelir. Bu durumun yanı sıra kaşıntı olması da çok yaygın bir sorundur. Bulaşıcı değildir ve genellikle ciddi bir sorun yaratmaz. Ancak bazı durumlarda, kepek olan kişilerde sosyal yaşamlarının ve buna bağlı özgüvenlerinin etkilendiği gözlemlenmiştir.
Kepeği tanımlamak aslında o kadar basit değildir. Çünkü Seboreik Dermatit, Sedef, Egzama ve pullu bir kafa derisine yol açan diğer cilt rahatsızlıkları ile benzer özellikler gösterebilir.
Kepek Belirtileri Nelerdir?
Kepek olabileceğine dair en önemli ipucu saç diplerinde oluşan, omuzlara dökülen ölü deri parçaları yani beyaz pullardır. Diğer işaretler ise şunları içerir.
- Bazen kafa derisi kaşınabilir,
- Saç derisinde yağlı veya kuru pullar,
- Saç çizgisi boyunca sarımsı ila kırmızımsı pullu kabarık şişlikler (ciddi vakalarda)
Kepek Nedenleri ve Risk Faktörleri
Kepek sorunu yaygın ve basit bir sorun gözükse bile altında yatan farklı sebepler olabilir. Yapılan araştırmalardan elde edilen veriler sonucu işte kepek oluşumunun sebepleri şunlardır:
Seboreik Dermatit: Özellikle kötü bir kepek vakanız varsa, bu muhtemelen hafif bir Seboreik Dermatit (SD) vakasıdır. SD vücudun en fazla sebum veya yağı salgılayan bölgelerini etkileyen kronik bir egzama şeklidir. Yağlı cilde sahip kişiler genellikle kepeklenmeye daha yatkındır. Nedeni ise Malassezia Globosa adlı, kafa derisindeki yağlarla beslenen bir maya türüdür.
Bazı insanların vücutları, yağın bu şekilde parçalanmasını tahriş edici olarak algılar. Bu nedenle kafa derisindeki cilt hücrelerinin yenilenme hızını artırıp kepeğe neden olarak tepki verir.
Kepeği olmayanlar için, kafa derisindeki yeni cilt hücrelerinin olgunlaşması, ölmesi ve dökülmesi bir ay sürer. Ancak yapılan bir araştırmada kepekleri olanlar için bu sürenin sadece iki ila yedi gün içinde gerçekleştiği bulunmuştur. Yine de Malassezia Globosa'nın uzun süredir kepek için ana risk faktörü olduğu düşünülse de bu ilişkinin henüz kesin olarak kurulmadığını belirtmek önemlidir.
Kontakt Dermatit: Kontakt dermatit, bir alerjen veya tahriş edicinin neden olduğu kaşıntılı, muhtemelen ağrılı döküntülere neden olan ve kepek durumunda reaksiyonun kafa derisinde meydana geldiği cilt tahrişidir. Bunun genellikle saç bakım ürünleri veya boyalar nedeniyle olduğu düşünülmektedir.
Kuru Cilt: Soğuk kış havası, saç deriniz de dahil olmak üzere cildinizin her yerini kurutuyorsa, kepeklerinizin nedeni kuru cilt olabilir. Kuru cilt kepeğe neden olduğunda, pullar genellikle SD notlarının neden olduğu pullardan daha küçük ve daha az yağlıdır. Ayrıca soğuk ve kuru iklimler de SD'yi kötüleştirebilir.
Yağlı Cilt: Doğal olarak yağlı bir cildiniz varsa, kepek veya seboreik dermatit için yüksek bir risk altındasınızdır.
Hemen hemen herkeste kepek olabilir, ancak bazı faktörler sizi daha hassas hale getirebilir, örneğin:
Şampuan Alışkanlıkları: Zaten kepek riski altında olanlar için, seyrek olarak yıkamak durumu daha da kötüleştirebilir. Uzun süreli molalar vermek, kepeğe yol açabilecek bir yağ birikmesine neden olabilir.
Yaş: Kepek genellikle ergenlikte başlar ve 20 yaş civarında doruğa ulaşır ve buna göre 50 yaşın üzerindeki kişilerde çok daha az yaygın hale gelir.
Cinsiyet: Testosteron gibi androjen hormonları, yağ bezlerinde aktiviteyi uyarır. Daha fazla yağ, iltihaplanma reaksiyonu ve kepek olasılığının artması anlamına gelir. Erkekler kepekten kadınlardan daha sık etkilenir.
Zayıflamış Bağışıklık Sistemi: SD, organ nakli olan veya Hepatit C rahatsızlığı olan kişilerde daha yaygındır. Bu ve buna benzer durumlara sahip kişilerin bağışıklık sistemleri daha zayıftır.
Nörolojik ve Psikiyatrik Durumlar: Parkinson, Alzheimer, Epilepsi, Travmatik beyin hasarı veya omurilik yaralanması, kepek dahil Seboraik Dermatit riskini artıran durumlar arasındadır.
Diğer Cilt Rahatsızlıkları: Egzama, Rosacea, Sedef rahatsızlığı veya akne eğilimli cilde sahip olmak kepek ve Seboreik Dermatiti tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.
Kepek Ne Kadar Sürer?
Seboreik dermatite bağlı kepek, tekrarlanan veya uzun süreli bakımı garanti eden kronik bir durumdur. Kontakt dermatit, kuru cilt veya şampuanlama alışkanlıklarından kaynaklanan kepek konusunda, alışkanlıkların değiştirilmesi pulları oldukça hızlı bir şekilde temizleyebilir.
Kepek Nasıl Giderilir?
Kepek genellikle kronik ancak önlenebilir bir durumdur. Önlemek için gerekli bakım seçenekleri şunları içerir:
OTC Yumuşak Şampuanlar: Yağ ve cilt hücresi birikimini azaltmak için, saçlarınızı her gün yumuşak bir şampuanla yıkayın. Yıkama sırasında saç derisine hafifçe bir masaj uygularsanız pullanma oluşumunu daha aza indirebilirsiniz.
OTC Kepek Şampuanları: Yumuşak şampuanlar işe yaramıyorsa (OTC) kepek şampuanı deneyebilirsiniz. American Osteopathic College of Dermatology, bu şampuanlardan iki veya üçü arasında geçiş yapmak en iyisidir.
Hafif ila orta dereceli vakalar için aşağıdaki aktif bileşenleri içeren kepek şampuanlarını tercih edin.
- Tar
- Salisilik Asit
- Selenyum Sülfür
- Zinc Pyrithione (Çinko Piriton)
- Ketokonazol Nizoral
- Çay Ağacı Yağı
- Omega-3
Farklı Yaklaşımlar: Kısa süreli güneş ışığı, kafa derisindeki maya üretimini azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak aynı zamanda katran bazlı bir kepek bakımı kullanıyorsanız, saç deriniz özellikle güneş ışığına karşı hassas olduğundan doğrudan güneşe maruz kalmaktan kaçının.
Saç Ürünleri Kullanımını Azaltın. Şekillendirici jeller, spreyler, pomatlar ve daha fazlası saçta ve saç derisinde birikerek yağlılığı ve kepeklenmeyi artırabilir.
Reçeteli Kepek Bakımı: OTC şampuanın birkaç hafta boyunca düzenli ve doğru kullanımı kepeği hafifletmiyorsa, dermatoloğunuza reçeteli güçlü bir mantar önleyici şampuan veya topikal kortikosteroid losyondan fayda sağlayıp sağlamayacağınızı sorun.
Kepek Oluşumu Önlenebilir Mi?
Özellikle yağlı bir saç deriniz varsa, hafif bir saç derisi masajıyla birlikte, hafif bir temizleyici ile günlük şampuanlama bazı durumlarda kepek oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir. OTC kepek şampuanı kullanıyorsanız, bakım ve önleme için ne sıklıkta kullanılacağı konusunda dermatoloğunuza danışın.